Στις αρχές της δεκαετίας του 1910 μερικοί Ευρυτάνες και κυρίως αυτοί που προέρχονταν από τα περίχωρα της ιστορικής Μονής Προυσού αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να ιδρύσουν τη δική τους Αδελφότητα. Επιζητώντας έτσι προστασία και καθοδήγηση στην ξενιτιά από την Κυρά της Ρούμελης.
Εξάλλου, δεν ήταν τυχαίο το γεγονός ότι στο διάβα του χρόνου, ο φορέας άλλαξε όνομα, διεύθυνση, αλλά ουδέποτε τέθηκε υπό αμφισβήτηση η προστάτιδά του. Γι’ αυτό σε όλα τα έγγραφα και στα επίσημα ντοκουμέντα που έχουν κατατεθεί στις δημοτικές και πολιτειακές αρχές εμπεριέχεται η εικόνα της Παναγίας της Προυσιώτισσας.
Στο 1ο άρθρο του Καταστατικού της αναγράφεται: «Ο Σύλλογος εδρεύει εν Νέα Υόρκη και έχει ως έμβλημά του την θαυματουργό εικόνα της Παναγίας Προυσιώτισσας, την χρονολογία ιδρύσεως 1912 και ολόγυρα τις λέξεις «Σύλλογος Ευρυτάνων Αμερικής «Παναγία η Προυσσιώτισα» Νέας Υόρκης».Με την πάροδο του χρόνου πλήθυναν τα μέλη, διότι κάθε ένας από αυτούς προσκαλούσε τα αδέλφια, εξαδέλφια, ακόμη και φίλους που αναζητούσαν μια καλύτερη τύχη.
Στις 15 Μαρτίου 1942 η Πολιτεία ενέκρινε τη μετονομασία της Αδελφότητας σε Αλληλοβοηθητικό Σύλλογο «Παναγία Προυσσιώτισα».Το πρώτο επίσημα αναγνωρισμένο από την Πολιτεία της Νέας Υόρκης Καταστατικό εμπεριείχε 32 άρθρα.
Πρώτος Πρόεδρος ήταν ο Κωνσταντίνος Κακούρης, αντιπρόεδρος ο Κωνσταντίνος Καραχρήστος, γραμματέας ο Δημήτριος Σωτηρόπουλος και σύμβουλοι οι Χαράλαμπος Ζαχαρόπουλος, Βασίλειος Ντσιώρας, Ανδρέας Καραχρήστος, Χριστίνα Σιακαμπένη, Πολυξένη Κεσκεσιάδου, Μαρία Σωτηροπούλου, Αικατερίνη Κολοβού και Αικατερίνη Ρήγα. Ελεγκτής την εποχή εκείνη ήταν ο Παναγιώτης Σωτηρόπουλος.
Η προσφορά των Ευρυτάνων στη γενέτειρα έχει ξεκινήσει πολλά χρόνια πριν την ίδρυση του Συλλόγου, καθώς οι πρώτοι μετανάστες είχαν το νου τους στραμμένο στην Ευρυτανία. Αν όχι όλοι, οι περισσότεροι πήγαιναν στην Αμερική για να φτιαχτούν και να επιστρέψουν στη γενέτειρα στην οικογένειά τους. Με τα εμβάσματα που έστελναν στις οικογένειές τους και στους συγγενείς βοήθησαν και συνέβαλαν στην ανάπτυξη του τόπου, διότι τα χρήματα που έστελναν διαχέονταν σε όλη την τοπική κοινωνία. Όσοι επέστρεφαν κουβαλούσαν μαζί τους και τη μόρφωση και ένα μέρους του πολιτισμού που ασπάστηκαν από την Αμερική. Εξάλλου, αυτό καταμαρτυρείται και από το γεγονός ότι τα χωριά που είχαν πολλούς ξενιτεμένους ήταν πιο προοδευμένα, με καλύτερα σπίτια, πλουσιότερους ναούς και καλύτερα σχολεία, από τα άλλα που ενώ είχαν φυσικά πλούτη και ήταν σε πεδινές περιοχές ήταν πιο οπισθοδρομικά.
Η προσφορά των Ευρυτάνων μετά την ίδρυση του Συλλόγου απέκτησε οργανωμένο χαρακτήρα και είχε συγκεκριμένους στόχους. Πολλές από τις δωρεές δεν έχουν καταγραφεί, ενώ άλλες έχουν ξεχαστεί, διότι μόνο για το τελευταίο ήμισυ του αιώνα υπάρχουν στο αρχείο στοιχεία και τεκμήρια.
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αρκετά μέλη του Συλλόγου Παναγία Προυσιώτισσα εντάχτηκαν στον Αμερικανικό Στρατό και προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στην Αμερική και στον αγώνα κατά του Φασισμού και του Ναζισμού.
Την περίοδο του Ελληνοϊταλικού και Ελληνογερμανικού Πολέμου, καθώς επίσης και κατά τη διάρκεια του συμμοριτοπόλεμου (έτσι αποκαλούν τον Εμφύλιο πόλεμο) οι Ευρυτάνες, δεν παρέμειναν αδιάφοροι, αλλά προσέφεραν σημαντική οικονομική και ηθική βοήθεια προς τους δεινοπαθούντες.
Όταν πληροφορήθηκαν τον βομβαρδισμό και την καταστροφή των εγκαταστάσεων της Μονής Προυσού, οι συμπατριώτες μας δεν παρέμειναν με τα χέρια σταυρωμένα.
Διενήργησαν έρανο και τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν εστάλησαν για την ανοικοδόμηση της Μονής. Παράλληλα, άρχισαν να συγκεντρώνουν χρήματα για την προικοδότηση άπορων και κοριτσιών στην Ευρυτανία.
Πολλά από τα μέλη του Συλλόγου προσέφεραν στέγη και εργασία και παρείχαν κάθε δυνατή βοήθεια στη νέα γενιά των μεταναστών που πήγαιναν στην Αμερική.
Ο Σύλλογος αυτός πάντοτε πρωτοστατούσε σε αλληλοβοηθητικούς και φιλανθρωπικούς σκοπούς. Προ έξι ετών προσέφερε πενήντα χιλιάδες δολάρια για την ανέγερση του εκπαιδευτικού και πολιτιστικού συγκροτήματος της κοινότητας του Αγίου Νικολάου στο Φλάσινγκ, της Ν.Υ. ενώ μια αίθουσα φέρει το όνομά του.
Ο Σύλλογος είναι ενεργό μέλος της Ομοσπονδίας Στερεάς Ελλάδας, καθώς επίσης και της Ομοσπονδίας Ελληνικών Σωματείων Μείζονος Νέας Υόρκης.
Μάλιστα, το 1972 πρωτοστάτησε στην προσπάθεια για την καθιέρωση της παρελάσεως στην 5η Λεωφόρο της Νέας Υόρκης να γίνεται ανήμερα της 25ης Μαρτίου είτε στην πλησιέστερη Κυριακή και όχι τον Μάιο που συνηθιζόταν.
Επίσης, συμμετέχει σε διάφορες εκδηλώσεις για τα εθνικά μας θέματα με ποικίλους τρόπους και ανιδιοτελώς. Συμμετείχε σε όλους τους εθνικούς αγώνες και την περίοδο της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο ο Σύλλογος και μεμονωμένοι Ευρυτάνες υιοθέτησαν ορφανά παιδιά και διαμέσου του Ταμείου Κυπριοπαίδων της Αμερικής και της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου έστελναν κάθε μήνα τον οβολό τους.
Στη μακρόχρονη ύπαρξη του Συλλόγου διετέλεσαν πρόεδροι οι Κωνσταντίνος Κακούρης, Χαράλαμπος Πανόπουλος, ο ακούραστος Γρηγόριος Ζαχαρόπουλος με τεράστιο έργο στο Σύλλογο, Δημήτρης Τριανταφύλλης, Δημήτριος Παπαδόπουλος, Ανδρέας Κατσάνος, Θεόδωρος Φύλλος, Ανδρέας Μαντζιούτας, Γεώργιος Αθανασόπουλος, Παναγιώτης Κασβίκης, Γρηγόριος Φέγγος, Νικόλαος Τσερπέλης, Κωνσταντίνος Κόκοτος και ο νυν Πρόεδρος Ανδρέας Γκούστας.
Κάθε έτος τον Μάρτιο ο Σύλλογος τελεί μνημόσυνο υπέρ των κεκοιμημένων μελών και της γενικής συνέλευσης.
Επίσης, τελεί τον Εσπερινό της Παναγίας της Προυσιώτισσας στις 22 Αυγούστου την παραμονή της εορτής της στις 23 Αυγούστου. Κάθε χρόνο στον Εσπερινό χοροστατεί Δεσπότης ενώ το 1982 τους Ευρυτάνες τους τίμησε με την παρουσία του ο τότε Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής, ο μακαριστός Ιάκωβος, ο οποίος χοροστάτησε του Αρχιερατικού Εσπερινού.
Κάθε καλοκαίρι διοργανώνει το καθιερωμένο πανηγύρι με αρνιά και γλέντι και το Φθινόπωρο διοργανώνει τον ετήσιο χορό.
Να ευχηθούμε και ο δεύτερος αιώνα του Συλλόγου Ευρυτάνων «Παναγία η Προυσσιώτισα» να είναι το ίδιο δημιουργικός και σε όλα τα μέλη και αδελφούς μας υγεία, μακροημέρευση και παν αγαθόν.
