Γράφει ο
Δημήτριος Φαλλής
Θεωρούμε βέβαιο ότι το μεγαλύτερο κεφάλαιο και το μεγαλύτερο θεμέλιο για τους λαούς που έχουν οραματισμούς για το μέλλον και φιλοδοξία ν’ ανοίξουν καινούργιους δρόμους επιτυχίας, πως είναι η ιστορία τους. Η ιστορία είναι η μνήμη, είναι η ζωντανή σήμερα παρουσία του παρελθόντος που μας καθοδηγεί-αν θέλουμε- αλάθητα στην ευτυχία του μέλλοντος. Η ιστορία της ανθρωπότητας, απ’ το πρώτο επί της γης ανθρώπινο ζευγάρι, ως τη δική μας διαστημική εποχή που καλύπτουν το πρόσωπο της γης περισσότερα από 6 δις. άνθρωποι, έχει διαγράψει μια τεράστια κι εντυπωσιακή τροχιά, με άγνωστες κατά το μεγαλύτερο μέρος πτυχές και απερίγραπτες ως προς την τραγικότητά τους. Οι συνεχείς πόλεμοι-σε διαχρονική θεώρηση- οι ανακατατάξεις των λαών και οι μεγάλες διακυμάνσεις των πολιτισμών, δίνουν σήμερα την ευκαιρία στους σύγχρονους λαούς να διδαχτούν πολλά για να θεμελιώσουν ασάλευτα και ειρηνικά τον πολιτισμό τους. Έχουν τις προϋποθέσεις. Αξιοποιώντας λοιπόν σωστά την προγονική πείρα που έχουν και την τεράστια σύγχρονη τεχνολογία, μπορούν να πετύχουν τα πάντα για την ειρήνη και την ευτυχία τους.
Μέσα σ’ αυτούς τους λαούς με πανάρχαια και πολύ ένδοξη ιστορία, είμαστε κι εμείς οι Ευρυτάνες. Η ιστορία των Ευρυτάνων χάνεται μέσα στο χρόνο και δύσκολα μπορεί να εντοπίσει κανείς με ακρίβεια, έστω και την χιλιετηρίδα, που πρωτοκατοικήθηκε αυτός ο θαυμαστός ορεινός τόπος. Μελετώντας όμως με ζήλο και νηφαλιότητα τους αρχαίους συγγραφείς, ερευνώντας και μελετώντας με προσοχή τις πολλές διάσπαρτες ευρηματικές μαρτυρίες που υπάρχουν στην επιφάνεια της γης- αφού ανασκαφές δεν έγιναν πουθενά- και εξετάζοντας προσεκτικά την πλούσια τοπική μας παράδοση, καταλήγουμε σε κάποια θετικά συμπεράσματα. Τα συμπεράσματα αυτά σε μια λιγόλογη και όχι απόλυτη αξιολόγηση, είναι τα εξής:
1)Η Ευρυτανία πρωτοκατοικήθηκε κατά τη νεολιθική εποχή, δηλ. τρεις ως πέντε χιλιάδες χρόνια προ Χριστού.
2)Πήρε το όνομά της «Ευρυτανία» από το μυθικό βασιλέα της Οιχαλίας και γενάρχη των Ευρυτάνων, Εύρυτο.
3)Πριν τον βασιλιά Εύρυτο, ο τόπος αυτός ονομαζόταν «Ευρύτεια» απ’ τα πολλά τρεχούμενα νερά του.
4)Ο Εύρυτος έζησε και μεγαλούργησε κατά τη μυθική περίοδο. Ανέπτυξε μεγάλο πολιτισμό- γνωστό σ’ όλον τον τότε γνωστό κόσμο- και σκοτώθηκε νέος, απ’ τον μυθικό ήρωα Ηρακλή.
5)Ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε στην Ευρυτανία σε διάφορες εποχές- προϊστορικούς χρόνους, ιστορικούς χρόνους, ρωμαϊκή εποχή και βυζαντινή περίοδο- ήταν πολύ μεγάλος και επέδρασε δυναμικά όχι μονάχα στον ελλαδικό χώρο, αλλά και στην Ευρώπη.
6)Υπήρχαν αξιόλογες πόλεις και κώμες, όπως Οιχαλία, Έφυρα, Κάλλιον, το Μαντείον του Οδυσσέως και πολλές άλλες, που μας είναι άγνωστες οι θέσεις τους, αλλά είναι βέβαιο πως είχαν πολιτισμό.
7)Κατά τους αιώνες της Αιτωλικής Συμπολιτείας η Ευρυτανία αποτελούσε το μεγαλύτερο μέρος της και τη σημαντική πολιτιστική και στρατιωτική δύναμη.
8)Κατά την εισβολή των κανίβαλων Γαλατών στη Νότια Ελλάδα το 279 π.χ., οι Ευρυτάνες είχαν τον πρώτο λόγο στην καταστροφή τους.
9) Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους η Αιτωλική Συμπολιτεία ήταν η σημαντικότερη δύναμη στον ελλαδικό χώρο και μέσα σ’ αυτή πρώτη η Ευρυτανία. Και τέλος,
10)Κατά τη βυζαντινή περίοδο η Ευρυτανία υπήρξε κέντρο πολιτισμού και με έδρα επισκόπου κατά τον 5ο μ.χ. αιώνα το Κλαψί, τότε Κάλλιον, πρωτεύουσα της Ευρυτανία και της Αιτωλικής Συμπολιτείας.
