Παρασκευή 27 Απριλίου 2012

ΜΟΥΣΙΚΗΣ… Ο ΛΟΓΟΣ
του Ηλιόπουλου Αναστάσιου, εκπαιδευτικού αποσπασμένου στα Γ.Α.Κ. Ευρυτανίας

Τα τραγούδια του Αγίου Γεωργίου
Στις περισσότερες περιοχές ο Άγιος Γεώργιος φέρεται ως λυτρωτής και φονέ-ας δράκοντα που διαφεντεύει την μοναδική πηγή στην περιοχή και δεν αφήνει το νε-ρό ελεύθερο: «Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλλάρη, αρματωμένε με σπαθί και με χρυσό κοντάρι». Αυτό βέβαια καταδεικνύει την απόλυτη εξάρτηση ενός οικισμού από το υδάτινο στοιχείο, ο αγώνας και η διαρκή φροντίδα για την εξασφάλισή του.

Στην Ευρυτανία οι παραλλαγές που μας είναι γνωστές σχετίζονται με τον α-κριτικό κύκλο (Κόρη αντρειωμένη και Σαρακηνός) και έχουν ως υπόθεση την απα-γωγή κόρης, της Λάμπρως από ομάδα Τούρκων: 

Χίλια ‘κατό Τουρκόπουλα τη Λάμπρω κυνηγάνε
κι η Λάμπρω από το φόβο της κι από την ιντροπή της
σαν πέρα πάνω έκαμε, στον Άη-Γιώργη βγήκε
κι του σταυρό της έκαμε και τον παρικαλάει:
-Αφέντ’, Άη-Γιώργη μ’, Συργιανέ, μεγάλο είν’ τ’ όνομά σου.
Αφέντ’ Άη-Γιώργη μ’, κρύψε με απ’ των Τουρκών τα χέρια
να φέρου οκάδις του κερί, οκάδις κι του λάδι
Το μάρμαρο ραγίστηκε και μπήκε η Λάμπρω μέσα.

Μαρτυρία Μαρίας Χριστοδουλιά από την Κουφάλα-Δάφνη.
Για να κι ο Τούρκος πο (α)’ραξε στο φάρο τ’ καβαλάρης,
σιμά στην πέτρα στάθηκε και τον σταυρό του κάνει:
-Αφέντη, Αϊ-Γιώργη μ’, δείξε μου την Λάμπρω (ι)σα που πάει,
θα φέρω φόρτωμα κερί και φόρτωμα λιβάνι
και στα βουβαλοδέρματα θα κουβαλούν το λάδι,
θα βαφτιστώ στην πίστη σου και Γιώργο θα με ‘πούνε.
Το μάρμαρο εραγίστηκε και βγήκε η Λάμπρω έξω.

Θωμάς Τσέτσος: Τραγούδια από τα Άγραφα (1981)
Ψιλή φωνούλ’ απόλυσε ν-όσο κι αν ημπορούσε:
-Ακούστε χώρες και χωριά, ‘κκλησιές και μοναστήρια,
να γένει Αϊ-Γιώργης προδοτής, να γένει Αϊ-Γιώργης κλέφτης
και πρόδωσε μια Χριστιανή μεσ’ των Τουρκών τα χέρια.
Κατά τον Πολίτη (Εκλογαί, αρ. 72) «…το τραγούδι απηχεί το επεισόδιο εις το έπος της απαγωγής της ωραίας κόρης του Βυζαντινού βασιλέως Ανδρονίκου υπό του μουσουλμάνου αμιρά της Συρίας, την οποίαν ούτος ενυμφεύθη, αφού προηγουμένως ησπάσθη τον χριστιανισμόν. Εκ τούτων δ’ εγεννήθη ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας».
Μπορείτε να ακούσετε μια εκδοχή από τον Κλειτσό στην ηλεκτρονική διεύθυνση:
Να σημειωθεί ότι τα παιδιά που τραγουδούν και χορεύουν είναι από τον Πολι-τιστικό Σύλλογο Καρπενησίου και τη χορωδία της σχολής Βυζαντινής Μουσικής της Ι. Μ. Καρπενησίου και κέρδισαν το 2ο βραβείο σε πανελλήνιο μουσικό διαγωνισμό. Το τραγούδι ηχογραφήθηκε πρώτη φορά από τον Σπύρο Περιστέρη με τη φωνή της Ελένης Τσιρίγκα το 1962.
Συνεχίζοντας την προσπάθεια καταγραφής των ευρυτάνων μουσικών και του χώρου δράσης τους, σήμερα θα ασχοληθούμε συνοπτικά με τη μουσική κίνηση στο Καρπενήσι (1930-1980) και ειδικότερα με τα καταστήματα Δημοτικής – Λαϊκής μουσικής.
Παρακαλούμε τους αγαπητούς αναγνώστες να μας γνωστοποιήσουν τυχόν παραβλέψεις και διορθώσεις στις διευθύνσεις μας: Γ.Α.Κ. Ευρυτανίας, Ψαρών 1, 36100, Καρπενήσι, τηλ. 2237.0.24111, e-mail: mail@gak.eyr.sch.gr ή tasios3@yahoo.gr. Υπεύθυνος: Ηλιόπουλος Αναστάσιος. Επίσης αναζητούμε φωτο-γραφικό, ηχητικό ή οπτικοακουστικό υλικό (video) από τους αγαπητούς μουσικούς μας ή τους συγγενείς τους, το οποίο θα ψηφιοποιήσουμε και θα το επιστρέψουμε α-μέσως. Να υπενθυμίσουμε τέλος ότι μέρος της εργασίας εκτίθεται μόνιμα στο Μικρό Φωτογραφικό Μουσείο Ιστορίας και Παραδοσιακής μουσικής Ευρυτανίας, στο πνευ-ματικό κέντρο του Ιερού Ναού Ευρυτάνων Αγίων (έτος ίδρυσης 2010).
Στο Καρπενήσι μέχρι την δεκαετία του ’80, και εκτός βέβαια των δύσκολων εποχών του Β΄ Παγκοσμίου και του εμφυλίου, λειτουργούσαν καθημερινά με ζωντανή μουσική τα παρακάτω καφωδεία ή ταβέρνες. Όπως αναφέρει ο θυμόσοφος μπαρ-μπα-Γιώργος Ντρίβας: «…Δύο χιλιάδες κόσμος ήταν το Καρπενήσι και ήταν εφτά μα-γαζιά με μουσική, με τραγουδίστριες, με όργανα και δούλευαν ούλα! Και τώρα είναι δεκαπέντε χ’λιάδες και δεν μπορ’ να π’λήσ’ πενήντα κιλά ψάρια! Πάει χάλασε η πλά-ση!...» Οι μουσικοί, ντόπιοι ή ξένοι, έπαιζαν εναλλάξ στα διάφορα πάλκα, ενώ δεν έλειπαν εποχιακοί ή ευκαιριακοί καλλιτέχνες, μέχρι και χορεύτριες. Ένα αξιοπρόσε-χτο σημείο ήταν οι θεατρικές παραστάσεις που δίνονταν από περιφερειακούς θιά-σους.
Καταστήματα με ζωντανή μουσική
1) «Η απόλαυσις» (Οδός Ιερομνήμονος 27 και Σπύρου Τσιτσάρα, σήμερα κατάστημα ρούχων). Περίπου από το 1925 έως και το 2004 σε τρεις περιόδους. Ιδιο-κτήτες: Τσιώκος Φώτης (Παιδονόμος στο Γυμνάσιο Καρπενησίου, † 1935), Τσιώ-κος Σπύρος (1908-1975) και Φώτης (1952) όπου μετονομάστηκε σε «Κληματαριά». Το 1931 ήταν ήδη τριώροφο, υπάρχει αγγελία στην εφημερίδα της εποχής «Το Βε-λούχι» (φ. 12 (21/6/1931) και φ. 45 (20/3/1932). Το 1940 κάηκε από τους Γερμανούς, το 49’ κάηκε δεύτερη φορά με την κατάληψη του Καρπενησίου.
Πάντα μουσική ταβέρνα, ο πρώτος όροφος λειτουργούσε και ως ξενοδοχείο. Έφερνε κομπανίες με χορεύτριες, Έπαιζαν ντόπιοι (οικογένεια Πλατανιά, Αλυφαντά-ρος κ.α.) και ξένοι μουσικοί: Τάκης Λαβίδας, (ο πατέρας της Βιτάλη), Γκαβαλίνης, Καρακώστας, Σαλέας κ.α.
2) «Του Τσιαπούρη». (Επί της οδού Αθανασίου Καρπενησιώτη, κοντά στο σημερινό ξενοδοχείο «Απολλώνιον»). Περίπου από το 1930 εως το 1945. Ιδιοκτήτης: Αθανάσιος Τσιαπούρης. (μέχρι το 1940). Καφενείο και απ’ έξω υπήρχε πάγκος με τσαγκαράδικο που το δούλευε ο μπαλωματής Γεωργίου Θωμάς. Έπαιζε εκεί ο Γκα-βαλίνης. Παίζονταν θέατρα, χώραγε 100 άτομα.
3) «Του Γαλανού ή του Αναστασάκη: (Οδός Κοσμά Αιτωλού 17, αριστερά από τον Κώστα Τσιώκο, κάτω ακριβώς από το κέντρο «Μουσικές Επαφές». Τώρα ονομάζεται billiard club). Πριν από το 1940 έως το 1981. Διαδοχικοί ιδιοκτήτες: α) Ξενάκης (προπολεμικά), β) Στην κατεστραμμένη και καμένη από τους Γερμανούς περιοχή λειτούργησε σχολείο το 1946, γ) Αναστασάκης Αθανάσιος  (από τον Άγιο Ανδρέα· ο ίδιος είχε παλαιότερα ξυλόπυκτη παράγκα αμφιπρόσωπη επί των οδών: Μάρκου Μπότσαρη και Αθανασίου Καρπενησιώτη, δ) † Γαλανός Κώστας (1949-περ. 1952)  ε) Πέτρος Τριανταφύλλης, στ) Καλύβας Μιχάλης (1975-1981).
4) «του Λάππα». (Οδός Αθανασίου Καρπενησιώτη, δίπλα από την σημερινή ταβέρνα «Φωλιά»). Περίπου από το 1935 έως και το 1943. Ιδιοκτήτες: τρία αδέρφια: Βασίλης, Νίκος, Κώστας, Σε αυτήν την ταβέρνα σκότωσαν τον Τάκη Πλατανιά. Έ-παιζε ο Γιώργος Καραμέρης (βιολί), ο Δημήτρης Συσίκης (λαούτο), Λαβίδας, κ.α.
5) «Πράσινη ταβέρνα»: (Οδός Ζηνοπούλου, σήμερα κρεοπωλείο του Μαυ-ραγάνη). Τα έτη 1938-‘39. Ιδιοκτήτης: † Ελεφάντης Γιάννης.
6) «του Τσιώκου Κώστα» ή «Κωσταλέξη». (Οδός Κοσμά Αιτωλού, ο γιος του Φώτης σήμερα έχει το «Φοίνιξ Internet Café»)  Περίπου από το  1947 έως και το 1975. Στον ίδιο χώρο ξεκίνησε η Τεχνική Σχολή Καρπενησίου. Είχε ισόγειο και υπό-γειο. Δίνονταν και θεατρικές παραστάσεις. Ο κ. Φώτης θυμάται συγκεκριμένα τον θίασο του Χρέλια τα έτη ’63-’64.
Στο επόμενο φύλλο θα ακολουθήσει ένα αφιέρωμα στην έντεχνη μουσική του Καρπενησίου.

Λεζάντες Φωτογραφιών (από πάνω προς τα κάτω και από αριστερά προς τα δεξιά):
1. Απόκριες 1928-30, Έξω από την ταβέρνα του Σπύρου Τσιώκου
Όρθιοι: κάτω από αριστερό παράθυρο, χωρίς κασκέτο: «Κωσταλέξης» Τσιώκος, δεξιά του και εμπρός με κασκέτο: Κων/νος Θεοδωρογιάννης, καθιστός με νταούλι και κασκέτο: Ιωάννης Πανόπουλος ή «Ντάκακας» (σιδηρουργός), κάτω από αριστερό φύλλο της πόρτας: Ιωάννης Κουδουνάς, ακριβώς δεξιά και εμπρός του: Ιωάν-νης Τσώκος (15 ετών), καθιστός δεξιά από παπού με φλογέρα: Ιωάννης Τσουκαλάς, όρθιος πάνω από παπού με μαγκούρα: Σπύρος Τσώκος (ιδιοκτήτης καταστήματος), υπερυψωμένος με κασκέτο και κατοσταράκι στα τσιγγέλια: Ιωάννης Φλωράκης ή «Σατάς», κάτω από αυτόν και δεξιά του Τσώκου: Κων/νος Τσιτσάρας ή «Τσάρας». Οικογενειακή συλλογή Φώτη Τσώκου. Πληροφορητές: Γεώργιος Ντρίβας και Φώτης Τσώκος.
2. (περ. 1961) στου Σπύρου Τσώκου. βιολί: Γαβρίλης Γιώργος, κλαρίνο: Νώντας Κατσαβριάς (Λαμία), κιθάρα: Απόστολος Αλατάρης
3. Στου Κωσταλέξη Τσιώκου: Βιολί: Γεώργιος Γαβρίλης, κιθάρα: Απόστολος Αλατάρης, ακκορντεόν : ;  ντέφι-τραγούδι: ; κιθάρα: Καλύβας Αριστείδης (Λαμία)
4. Στου «Κωσταλέξη» Τσώκου. βιολί: Γεώργιος Γαβρίλης, κλαρίνο: Κωνσταντίνος Γαβρίλης, τραγούδι: Ευθυμία (ζεί στην Καρδίτσα, για 2-3 μήνες ήταν στο Καρπενήσι), κιθάρα: Απόστολος Αλατάρης
5. Μια…πασχαλιάτικη φωτογραφία. Τσούγκρισμα αυγών. βιολί: Γιώργος Γαβρίλης, κλαρίνο: Νώντας Κατσαβριάς, κιθάρα: Αποστόλης Αλατάρης, ακκορντεόν: Χαραλαμπής Απόστολος (Παπαρούσι). Οι τέσσερεις τελευταίες φωτογραφίες από το οικογενειακό αρχείο του Σεραφείμ Αλατάρη