Ο θάνατος του
Κολοκοτρώνη στις 4 Φεβρουαρίου του 1843 (0 Γέρος του Μωρηά είχε γεννηθεί στις 3
Απριλίου 1770, στο Ραμαβούνι Μεσσηνίας όπου βρίσκονταν η υπό διωγμό οικογένεια
του πατέρα του, Κωνσταντή Κολοκοτρώνη), προκάλεσε μεγάλη συγκίνηση, κατάπληξη του κόσμου,
μοιρολόγια, πάνδημη συμμετοχή αλλά και επισημότητα στην πρωτεύουσα, την
επομένη 5 Φεβρουαρίου που έγινε η κηδεία
του, από το Ναό της Αγίας Ειρήνης, στο
κέντρο της Αθήνας.
Σχετικά με τις εκδηλώσεις για τη θανή του, η
εφημερίδα της εποχής «Αιών», στο
φύλο 423, στίς 3 Μαρτίου του 1843 αναφέρει: «Εις τα χρονικά της Ελλάδος θέλει
είσθαι σπάνιον φαινόμενον η ευγνωμοσύνη καί το σέβας τα οποία αι επαρχίαι
άπασαι έδειξαν και δεικνύουσιν πρός τον
αοίδιμον Θεόδωρον Κολοκοτρώνην ........»
Το εγκώμιον του Γέρου
που δημοσιεύουμε σήμερα στον Ευρυτανικό Παλμό,
εκφωνήθηκε στις 25 Μαρτίου του
1843, στην παλιά πρωτεύουσα Πιάνα, του Δήμου Φαλάνθου της Αρκαδίας, από τον δάσκαλο Ιωάννη Κωτσάκη, συγγενή του
Θεόδωρου Κολοκοτρώνη απο τη μητέρα του, ο οποίος τον εγνώριζε προσωπικά και απευθύνεται στους συγγενείς,
στους συμπατριώτες και στους συναγωνιστές του.Η Πράξις (Ψήφισμα) του Δημοτικού
Συμβουλίου του δήμου Φαλάνθου, ευθύς μόλις έγινε γνωστή η αποδημία του Γέρου
του Μωρηά,αναφέρει μεταξύ άλλων: «Να τελεσθώσιν δύο μνημόσυνα είς τον ναόν της
πρωτευούσης του δήμου έν κατά την 25η Μαρτίου του ελευσομένου μηνός και έν κατά την 2α Μαίου, ημέραν συμπληρούσαν
τους τρείς μήνας απο της τελευτής αυτού διά το τέλος του να λάβωσι μέρος είς
την τελευταίαν εκκλησιατικήν τελετήν
όλοι οι παλαιοί στρατιώται του δημόται μας απόντες ήδη εις τα παραχειμάσια».
Εγκώμιον Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, εκφωνηθέν κατά την 25η του μηνός Μαρτίου του 1843, εις την πρωτεύουσαν του Δήμου Φαλάνθου:
Καλόν είναι νομίζω να εκφωνούνται λόγοι διά τους υπέρ της
κοινής ελευθερίας θαπτομένους πρωταγωνιστάς. Επειδή οι μέν μαχηταί και μετά
θάνατον βλέπουσι ότι στεφανούνται βεβαίως και αξίως των πράξεών των.Οι δε
λοιποί εφησυχόντες με το ωραίον τούτο θέαμα διότι συνεσθάνονται ότι εκπληρούν
επαξίως τα καθήκοντα πρός τούς θανόντας πρωταθλητάς ευεργέτας των. Ότι όμως
είναι δύσκολον εις τους θέλοντας να επαινέσωσι τους υπέρ πίστεως και πατρίδος
αγωνισθέντας, αξίως των μεγάλων και ηρωικών των πράξεων, τούτο ου δείται
αντιλογίας. Επειδή εκείνοι μεν πραγματικώς τας αρετάς των επεκυρώσαντο, ούτοι
δε αποδίδουσι τους επαίνους με μόνον λόγους. Εγώ δε, αναλαμβάνων σήμερον
τοιούτον αγώνα, ομολογώ ότι είμαι πολύ κατώτερος των άλλων και μήτε φωνήν
ήθελον αφήσει εάν δεν ήμην πεπεισμένος ότι δεν θα είπω πρός υμάς κανέν νέον,
αλλ΄όσα είδον με τους ιδίους μου οφθαλμούς, ταύτα θέλω αναφέρει εν συντόμω,
μάλιστα επειδή γνωρίζω υμάς ότι θέλετε κρίνει αξίους μεγίστων επαίνων τούς
όσους εκινδύνευσαν περί της ελευθερίας απάντων των Ελλήνων, πολλώ μάλλον τούς
όσους εθυσίασαν ού μόνον τά φίλτατα εις την ελευθερίαν αλλά και δόξαν μεγάλην
και αυτήν ταύτην την ζωήν των.
Τοιούτος είναι ο αείμνηστος πρωταγωνιστής, ο περιβόητος
αρχιστράτηγος της Πελοποννήσου ο ακαταμάχητος Αρχηγός της Ελληνικής
Επαναστάσεως, ο πρωταθλητής συμπατριώτης μας Θεόδωρος Κολοκοτρώνης όστις δεν
υπάρχει ήδη εις την ζωήν, αλλ΄απεδήμησεν όπου ο σκληρός θάνατος τον
επροσκάλεσε.
Ούτος ο γενόμενος περιφανής καίτοι είχε γένος μέν όχι
λαμρόν, περιουσίαν δε μικράν, απελάμβανε ποτέ μέν μεγάλην παρά των Τούρκων τήν
εύνοιαν, ποτέ δέ εφαίνετο πρός εκείνους υπέρ των τυραννουμενων Ελλήνων.
Νομίσας δέ
δι΄ευατόν μεγάλην ατιμίαν το να ζή μόνος αυτός από τούς άλλους Ελληνας
ελεύθερος, ήρξατο προθυμότερον ή άλλος τις, να διαπραγματεύεται μετά των άλλων
φιλελλήνων ανδρών υπέρ της κοινής ελευθερίας. Άμα δέ εσάλπισεν η ιερά σάλπιγξ
αμελήσας τα ίδια αυτού πράγματα ώς αλλότρια και φροντίσας υπέρ των κοινών, ώς
ίδια, και περιενδεδυμένος τόν θώρακα της πίστεως και της σωτηρίας, εκλέχθη
αρχιστράτηγος απάσης της κατά γήν Ελληνικής στρατιάς. Και ενώ ουδείς από τους
άλλους ΄Ελληνας δεν ετόλμα να κινήση τόν
κατά των βαρβάρων πόλεμον, πρώτος αυτός την σημαίαν κατά των τυράννων ανύψωσε
και γενναίως και τότε καί πάντοτε μαχόμενος, δικαίως απελάμβανε μεγίστων
επαίνων παρά των άλλων Ελλήνων΄ και
αξιωθείς των πρώτων τιμών, πειρκλεής πάντοτε τους στεφάνους εδέχετο. Διαπρέπων
δέ περί τα πολεμικά ως ουδείς άλλος και
προσχωρών αφειδώς εις όλας τας μάχας και τους κινδύνους και διακινδυνεύων τα
πάντα υπέρ της κοινής ελευθερίας, εκέρδισεν όλας τας κρισίμους μάχας καί έστησεν
αγλαά τά τρόπαια κατά των βαρβάρων. Τοιούτος δε γεννόμενος όχι μόνον δέν
επαίρετο, αλλά ήτον πρός πάντας μέν τους στρατιώτας προσομιλητικός, πρός
πάντας δέ τους πάσχοντας
φιλάνθρωπος και εις όλους τους Ελληνας ευνοικός, και καθώς εις τας ατυχίας ήτον
καρτερικός, ούτω και εις τούς πόνους και εις τούς μόχθους.
Τοιούτος δέ περιμάχητος στρατηγός γενόμενος δικαίως και
προσηκόντωςδύναται να συγκριθεί με εκείνους, τους Φωκίωνα και Περικλέα,
μεγάλους στρατηγούς των προπατόρων μας. Καί δότε μοι νά είπω, ο περιφανής και
περιβόητος αρχηγός τού υπέρ ανεξαρτησίας ιερού αγώνος Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο
πρό ολίγου αποδημήσας, συνεισέφερεν εις την κοινήν ελευθερίαν περισσότερον ή
πάντες οι ΄Ελληνες. Επειδή, οι μέν ΄Ελληνες ηγωνίζοντο υπέρ γηραιών πατέρων κια
μητέρων, γυναικών και φιλτάτων και εν γένει υπέρ των ιδίων πραγμάτων, ούτος δέ
ο αμίμητος πρωταγωνιστής διακινδύνευσεν υπέρ των κοινών συμφερόντων.
Πρός τούτοις, ου μόνον περί τα πολεμικά εκρίνετο τοιούτος,
αλλά και περί τα πολιτικά όχι κατώτερος, διότι, αφού κατεστράφη η των βαρβάρων
τυραννία και της Ελλάδος τα πράγματα ήσον εις κακήν κατάστασιν διά τας μεταξύ
των Ελλήνων γενομένας στάσεις, με την φρόνησίν του μεγαλεπηβόλως τα πάντα κατεπράυνε και εις
όλην σχεδόν την Πελοπόννησον, σπαρατομένην, την ησυχίαν έφερε, δι όπερ και την
πλείστην απελάμβανε τιμή εις πάντας δέ αξιάγαστος εγένετο, και εις τα πρώτα
αξιώματα κατέστη’ μάλιστα δέ βουλευτής
τε και εκτελεστής παρά τοις βουλευταίς εγένετο.
Πρός τοις άλλοις, ου μόνον, αλλά και περά τω δαιμονίω Κυβερνήτη της Ελλάδος
είχε μεγίστην τήν δύναμιν και δή και παρά τω τρισεβάστω ημών Άνακτι πόσην την
εύνοιαν έσχε!
Ωστε, όχι μόνον διεκρίνετο από όλους τους διατελούντες ήδη
εις τα κοινά, αλλά και δικαίως παρά πάντων εθαυμάζετο’ θέλει μη αφήση ο χρόνος κάν διηγούμενος απαριθμώ
τας αρετάς και τας μεγάλας πράξεις του ανδρός.
Τις δύναται να εύρη καλύτερον προστάτην και πρόμαχον της
Πατρίδος εις τους κινδύνους από τον ήδη αντιστράτηγον Θεόδωρον Κολοκοτρώνην,
όστις επροτίμησε να απολέση καί παίδας και ελευθερίαν και δόξαν, και αυτήν
ταύτην την ζωήν του ή να ίδη την Ελλάδα δούλην; ή τίς δύναται να εύρη τόσον γενναίον ήρωα ως τούτον τόν
περιώνυμον στρατηγόν, όστις με την ηρωικήν και βομβώδη του εκείνην φωνήν, ήτις
θέλει αντηχεί εις άπαντα τόν αιώνα εις τας κορυφάς εκείνας των Τρικόρφων, εις
τας κορυφάς του Βαλτετσίου, εις τας κορυφάς Παλαιών Πατρών, εις τας κορυφάς των
Δερβενακίων,κατέστησε τους μέν ΄Ελληνες εις τας μάχας τολμηρούς ώς λέοντας κατά
των βαρβάρων, τους δέ ώμοτάτους
τυράννους δειλοτέρους πρός τους Έλληνας και απο αυτούς τους λαγωούς.
Δίκαιον λοιπόν είναι να ανακηρύξωμεν τόν άνδρα τούτον άξιον
μυρίων επαίνων’ επειδή αφήκε τοιαύτην
εις τους Ελληνας την ωφέλειαν και η πατρίς καί πάντες οι κατά μέρος Έλληνες
δίκαιον ειναι να καυχώνται. Έκείνη μέν η πατρίς, διότι έτυχεν τοιούτου τέκνου,
ούτοι δέ, οι Έλληνες, ότι τοιούτου συναγωνιστού και προμάχου απήλαυσαν, όστις
αφήκε δόξαν αθάνατον εις τους μεταγενεστέρους, καί τήν ενθύμησιν ανεξάλειπτον,
καί τήν αρετήν των Ελλήνων εις άπαντα τόν κόσμον έδειξεν!!
Διά τάς αμιμήτου αρετάς του στρατηγικοτάτου μακαρίτου
συμπατριώτου μας Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, διά τας πρός την πατρίδα λαμπράς του
εκδουλεύσεις, διά τάς πρός άπαντας τούς Έλληνας μεγάλας του ευεργεσίας
οφείλομεν ανεξαιρέτως, ευγνωμοσύνην ένεκα, σήμερον άπαντες οι εν τω ναό τούτω
συναθροισθέντες πρός τούτο, άνδρες τε και γυναίκες καί πάντες κατά μέρος
΄Ελληνες δεόμενοι πρός τόν ύψιστον καί ατενίζοντες είς τον ουρανόν να κράξωμεν
τρίς εκ βάθους ψυχής τό, αίωνία του η μνήμη ο Θεός μακαρίζοι τον.
Εν Αλωνισταίνη
τήν 25 Μαρτίου 1843
Ιωάννης παπα΄Αντωνίου Κωτσάκης
(Το εγκώμιο στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη του δάσκαλου Ιωάννη
Κωτσάκη - το πρωτότυπο κείμενο βρίσκεται στη Αρχείο των αγωνιστών
Δημητρακοπούλων Αλωνισταίνης - αναδημοσιεύεται από το περιοδικό
Πελοποννησιακά, τόμ. 10ος , που εκδόθηκε
από την εταιρεία Πελοποννησιακών Σπουδών).
Ηλίας Α. Μπουμπουρής
