Η οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει σήμερα ο πληθυσμός ολόκληρου του κόσμου μας έχει σοκάρει, μας έχει εκπλήξει, μας έχει απογοητεύσει. Τα συναισθήματά μας εναλλάσσονται καθημερινά, δημιουργώντας μας περαιτέρω ψυχική αστάθεια. Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα ψυχικής υγείας, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου, το παρόν άρθρο αναφέρεται στην επίπτωση της οικονομικής κρίσης στη ψυχική υγεία. Μπορούμε να μείνουμε όρθιοι από αυτή την κρίση;
Από μελέτες που έχουν γίνει, έχει βρεθεί συσχέτιση ανάμεσα στην ανεργία ή άλλους οικονομικούς δείκτες με τα επίπεδα γενικής νοσηρότητας, θνητότητας, κατάθλιψης και αυτοκτονικότητας. Οι κύριες συνέπειες μιας οικονομικής κρίσης είναι η ανεργία, η μείωση του εισοδήματος, η γενικευμένη αβεβαιότητα και η περικοπή των δημοσίων δαπανών, περιλαμβανομένων των δαπανών για την υγεία. Σε συνθήκες οικονομικής κρίσης όλοι οι άνθρωποι πλήττονται και βιώνουν δραματική διαφορά στην καθημερινότητά τους. Περισσότερο επιβαρυντική είναι η κατάσταση για τα άτομα που ήδη νοσούν από ψυχικά νοσήματα, λόγω και της υπάρχουσας διαταραχής στην σκέψη και στο συναίσθημα τους. Δημιουργείται, έτσι, ένας φαύλος κύκλος όπου η ξαφνική αλλαγή της καθημερινότητας ευνοεί τις ψυχικές διαταραχές αλλά και το αντίστροφο.
Η οικονομική κρίση δημιουργεί αναμφισβήτητα άγχος, ανασφάλεια, φόβο, πανικό, διέγερση, αϋπνία, ψυχοσωματικές διαταραχές με περαιτέρω επιβάρυνση και διατάραξη των οικογενειακών και διαπροσωπικών σχέσεων. Ακόμα και οι άνθρωποι που δεν έχουν πληγεί από αυτήν, και μόνο υπό το κράτος της επικείμενης απώλειας, μπορεί να διαταραχθούν. Σημαντικό βέβαια ρόλο παίζουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου που σχετίζονται με την αυξημένη ευαλωτότητα στην ψυχοκοινωνική απειλή, όπως χαμηλή ανοχή στη ματαίωση ή χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Προτεραιότητα για κάθε χώρα που αντιμετωπίζει οικονομική κρίση θα πρέπει να είναι η προστασία της ποιότητας ζωής των ατόμων, ειδικά αυτών που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο, και πρωταρχική στρατηγική η υποστήριξη κοινωνικών δικτύων ασφαλείας… Δικτύων που εξασφαλίζουν λειτουργική επάρκεια ως προς τις ανάγκες του πληθυσμού σε πρόληψη, θεραπεία και αποκατάσταση των ψυχικών διαταραχών και των διαταραχών συμπεριφοράς, έγκαιρη παρέμβαση για την καταγραφή ατόμων υψηλού κινδύνου, την επανένταξη ανέργων και ατόμων με ψυχιατρικά προβλήματα Σε οργανωτικό επίπεδο, θα πρέπει να διερευνώνται οι πρακτικές και πολιτικές που χρησιμοποιούν οι εργοδοτικοί φορείς για να ανταποκριθούν στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Είναι γνωστό, ότι η μόνη χώρα που δεν επηρεάστηκε σοβαρά η υγεία του πληθυσμού της κατά την διάρκεια της οικονομική κρίσης των ασιατικών χωρών του περασμένου αιώνα, ήταν η Μαλαισία γιατί δεν μείωσε τις κοινωνικές δαπάνες.
Πέραν όμως σε όσα αναφερθήκαμε, η οικονομική κρίση αγγίζει κάτι πιο βαθύ από το ..‘οικονομικό’ – μια κρίση προοπτικών και κοινωνικών αξιών που βιώνουν κυρίως οι νέοι. Τις απόψεις μας για τις αξίες της ζωής πρέπει να μπορούμε να τις επαναδιαπραγματευτούμε. Τελικά, ουσιαστική αξία στη ζωή έχουν οι ειλικρινείς και θερμές συναισθηματικές σχέσεις. Είναι σταθερές, είτε είμαστε πλούσιοι, είτε φτωχοί.. Η κοινωνία, λέει ο Κ. Καστοριάδης, είναι η μόνη δυνατότητα για να αποκτήσει η ζωή μας αξία. Κοινωνώ σημαίνει συμμετέχω, συμπάσχω, συμμερίζομαι. Ο πολιτισμός μας, όποιος και αν είναι αυτός, είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα της ιστορίας των κοινωνιών μας. Η οικονομική κρίση μπορεί να γίνει αφορμή να γίνουμε πιο δυνατοί. Κατά τον Νίτσε ‘Ό,τι δεν σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό’! Όμως για να γίνει αυτό πρέπει να είμαστε πρώτα ζωντανοί. Ζωντανούς μας κρατάει ο χαρακτήρας μας, οι εμπειρίες μας, οι απόψεις και οι αξίες που έχουμε για τη ζωή.
Η Διεπιστημονική Ομάδα
του Κέντρου Ψυχικής Υγείας Καρπενησίου
