ΜΟΥΣΙΚΗΣ… Ο ΛΟΓΟΣ

του Ηλιόπουλου Αναστάσιου, εκπαιδευτικού αποσπασμένου στα Γ.Α.Κ. Ευρυτανίας
Εδώ και τέσσερα χρόνια λειτουργεί στα Γενικά Αρχεία του Κράτους-Αρχεία ν. Ευρυτανίας Συλλογή Παραδοσιακής Μουσικής. Αυτή περιλαμβάνει ηχητικό, φωτογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό που προέρχεται είτε από δωρεές ιδιωτών συλλεκτών είτε από την επιτόπια έρευνά μας σε χωριά της Ευρυτανίας. Στη συλλογή μας έχουν πρόσβαση όλοι οι επισκέπτες, χωρίς περιορισμό.

Το 1959 και το 1962 ο Σπύρος Περιστέρης, για λογαριασμό του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών (ΚΕ.Ε.Λ.) πραγματοποίησε ηχογραφήσεις στις περισσότερες περιοχές της Ευρυτανίας. Τα 440 από τα περίπου 600 τραγούδια έχουν επεξεργαστεί, σχολιαστεί και συμπληρωθεί από την υπηρεσία μας τα δύο τελευταία χρόνια προκειμένου να εκδοθούν με την πολύτιμη αρωγή της Πανευρυτανικής Ένωσης. Στα πλαίσια αυτής της έκδοσης καταρτίσαμε κατάλογο, ο οποίος θα δημοσιευθεί σε συνέχειες, λόγω του μεγάλου όγκου πληροφοριών, για την ολοκλήρωση του οποίου ζητάμε τη βοήθειά σας.
Ο κατωτέρω κατάλογος είναι μια πρώτη προσπάθεια καταγραφής ζώντων και τεθνεώτων μουσικών της Ευρυτανίας. Προέρχεται από αποδελτίωση τοπικού τύπου, τεκμηρίωση παλαιών συλλεκτικών φωτογραφιών και από συνεντεύξεις. Οι περισσότερες χρονολογίες γεννήσεως και θανάτου προέρχονται από αναζήτηση στα κατά τόπους ληξιαρχεία (Ευρυτανίας, Αγρινίου, Καρδίτσας, Φθιώτιδας), τα οποία και θερμά ευχαριστούμε. Δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε τον κ. Ιωάννη-Ανάργυρο Μαυρομύτη για τον εντοπισμό και την ευγενή παραχώρηση παλαιών φωτογραφιών, τον κ. Τάκη Πλατανιά, παλαίμαχο μουσικό της πόλης μας, και τον Γεώργιο Ντρίβα για την ταυτοποίηση των προσώπων. Πολλοί ακόμη συνεισέφεραν σε αυτήν την έρευνα, τα ονόματα των οποίων επιφυλασσόμαστε να μνημονεύσουμε σε εκτενέστερο άρθρο. Το εμφανέστερο στοιχείο, που σίγουρα εκπλήσσει, είναι το πλήθος των μουσικών σε όλες τις περιοχές. Αυτό μαρτυρεί αφ’ ενός τη ζωή που είχαν τα χωριά μας πριν από κάποιες δεκαετίες και αφ’ ετέρου την ποιότητα ζωής στα προ-τηλεοπτικά χρόνια.
 
Ένα δεύτερο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι η τέχνη του μουσικού είναι εν πολλοίς κληρονομική και μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά. Υπάρχουν οικογένειες, οι οποίες εξασκούν το ίδιο επάγγελμα πάνω από έναν αιώνα.
Η παλαιότερη «ζυγιά»
οργάνων είναι:
α) ζουρνάς ή καραμούζα (μεγάλο μέγεθος ζουρνά) και μικρού μεγέθους νταούλι ή σε πληρέστερη μορφή:
β) κλαρίνο, βιολί, λαγούτο, ντέφι ή νταουλάκι, νάυ (μακριά σιδερένια φλογέρα) και σαντούρι.
Από τη δεκαετία του ’60 εμφανίζεται το ακκορντεόν και ακολούθως το αρμόνιο, το κιθαρολάουτο και αργότερα η ηλεκτρική κιθάρα και η θορυβώδης ντραμς. Ο ήχος σταδιακά εξηλεκτρίζεται, παραμορφώνεται και η ένταση μεγιστοποιείται.
Οι μουσικοί είναι καταχωρημένοι βάσει του τόπου καταγωγής τους, ασχέτως εάν κατοικούν και δραστηριοποιούνται αλλού, φερ’ ειπείν στο Καρπενήσι. Επίσης να επισημανθεί ότι εδώ καταγράφονται κατά κύριο λόγο οι επαγγελματίες μουσικοί και κατ’ εξαίρεση κάποιοι ερασιτέχνες η ημιεπαγγελματίες, οι οποίοι έπαιξαν η παίζουν σημαίνοντα ρόλο στην τοπική κοινότητα. Δεν καταγράφονται μουσικοί οι οποίοι ασχολούνται με εξίσου σημαντικά μουσικά είδη (λαϊκό, ρεμπέτικο, κλασική μουσική).
Παρακαλούμε τους αγαπητούς αναγνώστες να μας γνωστοποιήσουν τυχόν παραβλέψεις και διορθώσεις στις διευθύνσεις μας: Γ.Α.Κ. Ευρυτανίας, Ψαρών 1, 36100, Καρπενήσι, τηλ. 2237.0.24111, e- mail: mail@gak.eyr.sch.gr ή tasios3@yahoo.gr. Υπεύθυνος: Ηλιόπουλος Αναστάσιος. Επίσης αναζητούμε φωτογραφικό, ηχητικό ή οπτικοακουστικό υλικό (video) από τους αγαπητούς μουσικούς μας ή τους συγγενείς τους, το οποίο θα ψηφιοποιήσουμε και θα το επιστρέψουμε αμέσως. Να υπενθυμίσουμε τέλος ότι μέρος της εργασίας εκτίθεται μόνιμα στο Μικρό Φωτογραφικό Μουσείο Ιστορίας και Παραδοσιακής μουσικής Ευρυτανίας, στο πνευματικό κέντρο του Ιερού Ναού Ευρυτάνων Αγίων (έτος ίδρυσης 2010).
Στο επόμενο φύλλο θα ακολουθήσουν οι οργανοπαίκτες του Καρπενησιού που κατάγονται από περιοχές εκτός Ευρυτανίας.

ΟΙ ΜΟΥΣΙΚΟΙ – ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ – ΟΙ ΚΟΜΠΑΝΙΕΣ
ΤΟΥ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ
 († = απεβίωσε)
† Μηχανής Νικόλαος
(γεν. 1830)  «παιγνιδιάτορας»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΛΑΠΑΔΩΡΑ
 (παλαιότερα Πούλιου):
σαντούρι: Αποστόλης του Ιωάννου;   (μέσα 20ου αι.), βιολί: † Ηλίας :του Ιωάννου (γενν. 1920- μεταδημότευσε στη Λαμία), Κωνσταντίνος* του Ιωάννου ; (γεν. 1937), λαούτο-κιθάρα: Φώτης (1924-†),  ακκορντεόν: † Θεόδωρος* του Κων/νου (έμενε στη Λαμία, τώρα ζει στην Αμερική)
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΠΛΑΤΑΝΙΑ
σαντούρι: Γιώργος* (1908-1989). Πολύ καλός μουσικός, τραγουδούσε κιόλας, είχε 9 παιδιά, βιολί: † Σπύρος του Αλεξάνδρου (αδερφός του Γρηγόρη, πατέρας του Γιώργου και της Αριάδνης, πρώτος εξάδελφος του Γιώργου (σαντούρι), Γεώργιος του Σπυρίδωνος, Αλέκος του Σπυρίδωνος κιθάρα, Ηλίας του Σπυρίδωνος: βιολί (οι τρεις τελευταίοι μετανάστευσαν στην Αμερική περ. το 1960), Τάκης (Δημήτρης) [1905 – 1938 ή 1940 δολοφονήθηκε στο Καρπενήσι]: άριστος βιολιτζής, Γρηγόρης του Δημητρίου [και κιθάρα, έζησε στην Αθήνα ως φωτορεπόρτερ] (1929-2001), Γιωργίτσα του Γρηγορίου (τυφλή και άριστη βιολίστρια † 1941), Αριάδνη του Γρηγορίου † περίπου 1980, κιθάρα και μπουζούκι: Πλατανιάς Πάνος (1940-2007), ντραμς: Πλατανιάς Δημήτριος του Γεωργίου (1945), Πλατανιά Γεωργία* του Γεωργίου (ζει στη Λαμία),
ΔΙΑΦΟΡΟΙ
βιολί: Καραμέρης Γιώργος* ή «Γυφτοτάκης» του Δημητρίου (1899 -1964),ζουρνάδες-καραμούζες-φλογέρες: † Ξηρογιάννης;,† Καραμέρης Θεμιστοκλής πατέρας του Γιώργου (βιολί), Μαθές Μήτσος ή «Τσιόλκας»: ο πατέρας του Γιώργου (Κλαψί: 1918-2003 ; ή Καταβόθρα-Αρέντα;), † Τσαγκλής Απόστολος (καραμούζα), κλαρίνο:  Συσίκης Μιχάλης του Δημητρίου (1932, ζει στην Αθήνα), Καλύβας Κωνσταντίνος του Ιωάννου (Στένωμα 1964-ζει στο Καρπενήσι), λαούτο-κιθάρα: Συσίκης Δημήτριος* του Αποστόλου (1899-†), Λαβίδας Αποστόλης ή Διανέλος (1888-1963), † Τσολιάς Στέφανος* (Βίνιανη), νταούλι: † Τσιάκος Νικόλαος, Πανόπουλος Ευθύμιος του Κων/νου και της Φωτεινής ή «Θυμάκης» ή «Κασιαλός» (=τρελός † 1959), † Πανόπουλος Ιωάννης ή «Ντάκακας» (σιδηρουργός), 1899-1952 ή 1920 ; † Απόστολος Πανόπουλος ή «Γερανός» , Λαγός Κωνσταντίνος (ντέφι και λαγούτο) του Αριστείδη (1905-1982), Κουδουνάς Βασίλειος του Ιωάννου (1897-1975), Αναγνώστου Ιωάννης (ντραμς), σαντούρι: Λαγός Σεραφείμ του Κωνσταντίνου (Καρπενήσι [παντρεύτηκε και μεταδημότευσε στη Βίνιανη] 1929-Κέρκυρα 2005), ακκορντεόν: Τσιούμας Ανέστης (απεβίωσε στη Λαμία), τραγούδι: Παναγιωτοπούλου Άννα  * (Καταβόθρα 1934 – Αθήνα 2009), † Μπακαές Νίκος, [τενόρος, και δημοτικό και ευρωπαϊκό] (1914-μεταδημότευσε), Χρήστος Σερέτης   (Μυρίκη 1939, ζει στην Αθήνα), Παπανικολάου Παύλος (μπουζούκι, γεν. 1969-).