Υπενθυμίζεται ότι τα μαθήματα Αστρονομίας για παιδιά Γυμνασίου – Λυκείου συνεχίζονται κανονικά κάθε Σάββατο 11:30 πμ στο εργαστήριο φυσικών επιστημών του 2ου Γυμνασίου Καρπενησίου και μπορεί και τώρα όποιο παιδί επιθυμεί, να τα παρακολουθεί δωρεάν.
Τι είναι ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων;
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ένα αρχαίο μηχάνημα, το αρχαιότερο πλανητάριο και υπολογιστής. Ο Μηχανισμός αποτελεί ένα θαυμάσιο ελκυστή των παιδιών στη Φιλοσοφία, τις Επιστήμες, τα Μαθηματικά, την Αστρονομία και την Τεχνολογία και τον χρησιμοποιούμε ως τέτοιο.
Η έκθεση, η οποία φιλοξενείται στο Ίδρυμα Ευγενίδου, παρουσιάζει τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, που είναι ο αρχαιότερος υπολογιστής και συγχρόνως πολύπλοκο αστρονομικό όργανο, πλανητάριο και πιθανότατα και αστρονομικό ρολόι. Ο Μηχανισμός είναι πολύ πιο προηγμένο από τα αστρονομικά ωρολόγια που εμφανίσθηκαν στην Δυτική Ευρώπη μετά τον 14ο αιώνα. Εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα και επί 13 μήνες βρίσκεται στην θαυμάσια Έκθεση για το Ναυάγιο των Αντικυθήρων μαζί με άλλους θησαυρούς.
O Μηχανισμός των Αντικυθήρων θεωρείται παγκοσμίως ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά αντικείμενα επειδή είναι ένα πολύ προηγμένο μηχάνημα. Ο Μηχανισμός είναι σημαντικότατος τόσο για την Ελλάδα όσο και την ανθρωπότητα. Η Μελέτη μας παρέχει αδιάσειστες αποδείξεις ότι οι Έλληνες ανέπτυσσαν υψηλού επιπέδου επιστήμη και τεχνολογία βασισμένη σε γνώσεις των νόμων της φυσικής και μαθηματικά, πολύ ανώτερα από ότι εκτιμούσε μέχρι τώρα η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα.
Ο Μηχανισμός προσφέρεται σήμερα ως εκπαιδευτικό εργαλείο, έλκει τους νέους στην τεχνολογία, στις επιστήμες, φιλοσοφία, αρχαιολογία, μαθηματικά και αστρονομία. Τον μελετούμε ως εκπαιδευτικό εργαλείο και τον χρησιμοποιούμε σε Σχολεία, Πανεπιστήμια και Εκθέσεις σε όλο τον Κόσμο με άριστη προβολή της Ελλάδας και των αποτελεσμάτων μας.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα της αρχαιότητας σε παγκόσμια κλίμακα. Είναι το μόνο αρχαίο επιστημονικό όργανο που επέζησε της ανακύκλωσης του χαλκού που ήταν πολύτιμος κατά την αρχαιότητα. Κατασκευάσθηκε από Έλληνες επιστήμονες, πιθανότατα μεταξύ 150 και 100 π.Χ. Οι διαστάσεις του είναι περίπου 32Χ22Χ7 εκατοστά. Διατηρήθηκε επί 23 αιώνες παρόλο που διαβρώθηκε από το θαλασσινό νερό διασώθηκε καλυμμένο και προστατευμένο με ασβεστολιθικές επιθέσεις και κοράλλια και κοχύλια. Βρέθηκε σε ναυάγιο στα Αντικύθηρα Συμιακούς δύτες το 1901-2. Το πλοίο ήταν γεμάτο με θησαυρούς που μεταφέρονταν από την Ελλάδα στη Ρώμη.
Περιγραφή του Μηχανισμού
Είναι το αρχαιότερο πολύπλοκο επιστημονικό όργανο. Σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε με βάση τα μαθηματικά, τους νόμους της φυσικής και μία προηγμένη τεχνολογία. Φιάχθηκε γύρω στο 150-100 π.Χ. Είναι o αρχαιότερος υπολογιστής και το αρχαιότερο Μηχανικό Σύμπαν, πιθανώς ήταν και πλανητάριο ή αστρονομικό ωρολόγιο. Με τις μελέτες μας αποδεικνύουμε ότι βασίζεται στην αντίληψη των Ελλήνων Φιλοσόφων ότι τα φυσικά φαινόμενα περιγράφονται, ερμηνεύονται και προβλέπονται με την αιτιοκρατία, τους νόμους της φυσικής και κατάλληλα μαθηματικά που επιτρέπουν τη δημιουργία θεωρητικών προτύπων.
Ο Μηχανισμός λειτουργεί με προσεκτικά σχεδιασμένα και κατασκευασμένα γρανάζια. Τα γρανάζια εκτελούν συγκεκριμένες μαθηματικές πράξεις, καθώς κινούνται γύρω από άξονες. Η κίνηση των γραναζιών κινεί δείκτες. Τα γρανάζια περιστρέφονται έτσι ώστε να εκτελούνται συγκεκριμένες μαθηματικές πράξεις που περιγράφουν φυσικά φαινόμενα: τις κινήσεις των αστρονομικών αντικειμένων. Ο μηχανισμός προβλέπει τις εκλείψεις Σελήνης και Ηλίου. Προσδιορίζει πότε γίνονται οι Ολυμπιακοί αγώνες και οι άλλοι στεφανίτες αγώνες, δηλαδή τα Ολύμπια, τα Νάα, Ίσθμια, Πύθια, Νέμεα.
Η λειτουργία και χρήση του Μηχανισμού μελετήθηκε με τη βοήθεια τρισδιάστατων τομογραφιών που έχουν ληφθεί με ειδικό μηχάνημα (X-Tek Systems) και που επιτρέπουν να παρατηρούμε καλά την δομή του και σε συνδυασμό με κείμενα αρχαίων συγγραφέων όπως και του κειμένου του εγχειριδίου του Μηχανισμού που είναι γραμμένα στο κρατερώμα συμπεραίνουμε για την χρήση, λειτουργία, χρησιμότητα, προέλευσή, προγόνους και κατασκευαστή, αν προσδιόριζε τις θέσεις των πλανητών και κυρίως αν έδειχνε συνεχή κίνηση του Ηλίου, δηλαδή αν εν τέλει ίσως είναι το αρχαιότερο αστρονομικό ρολόι.
Α) Στην Α΄ όψη του Μηχανισμού σε ομόκεντρες κλίμακες με τον ζωδιακό κύκλο και το έτος δείκτης δίνει τη θέση του Ηλίου (με χρυσούν σφαιρίον, όπως διαβάζουμε στο εγχειρίδιο του Μηχανισμού που είναι ενσωματωμένο σε μπρούτζινες πλάκες) κατά τη διάρκεια του έτους στον ουρανό.Άλλος δείκτης δίνει τη θέση της Σελήνης και την φάση της στη διάρκεια του μήνα, με αργυρούν σφαιρίον (που περιστρέφεται γύρω από δυο άξονες). Πιθανότατα υπήρχαν και δείκτες για τους πλανήτες, που όπως διαβάζουμε σε αρχαία κείμενα, κατέληγαν σε πολύτιμους λίθους. Προσδιόριζε τη θέση των πλανητών με ανισοταχή ρεαλιστική κίνηση. Πιθανότατα ήταν και ωρολόγιο με συνεχή κίνηση.
Β) Στην Β΄ όψη του Μηχανισμού τηρούνται τέσσερα πολυετή ημερολόγια, τα οποία προβλέπουν:
1) τις εκλείψεις,
α) οι οποίες προβλέπονται με την περίοδο του Σάρου διάρκειας 223 μηνών σε ελικοειδή κλίμακα και
β) σε συνδυασμό με την ακριβέστερη περίοδο του Εξελιγμού, διάρκειας 54 ετών περίπου, που παρουσιάζεται σε μικρή κυκλική κλίμακα.
2) και επιπλέον σε συνδυασμό με την επανεμφάνιση της Σελήνης με την ίδια φάση, στην ίδια ακριβώς θέση του ουρανού, χρησιμοποιώντας:
α) την περίοδο 19 ετών του Μέτωνος, που φαίνεται σε ελικοειδή κλίμακα.
β) και την ακόμη ακριβέστερη περίοδο του Καλλίππου διάρκειας 76 ετών που φαίνεται σε μικρή κυκλική κλίμακα.
Επισημαίνουμε ότι με την περίοδο του Μέτωνος ορίζεται σήμερα και το Ορθόδοξο Πάσχα.
3) σε άλλη μικρή κυκλική κλίμακα φαίνονται τα έτη των Στεφανιτών Αγώνων: των Ολυμπιακών αγώνων, των Νεμέων, Πυθίων, Ισθμίων Νάων (που ίσως είναι και οι αρχαιότεροι αγώνες).
Ο αρχαίος υπολογιστής έχει και εγχειρίδιο χρήσης. Σε μπρούτζινες πλάκες αναγράφονται οδηγίες χρήσης με τεχνικούς και αστρονομικού όρους.
Ο μέγας μαθηματικός και μηχανικός Αρχιμήδης και ο σημαντικότατος αστρονόμος Ίππαρχος είναι οι πατέρες του μηχανήματος, πού έλκει την καταγωγή από τον Θαλή, Αρίσταρχο και άλλους γίγαντες της επιστήμης του αρχαίου κόσμου.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ξενοφών Διονυσίου Μουσάς
Αστρονόμος, Διευθυντής του Εργαστηρίου Αστροφυσικής, καθηγητής Φυσικής Διαστήματος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Εργάστηκε επί πολλά έτη στο Imperial College (Πανεπιστήμιο Λονδίνου) ως senior visiting research fellow, Συμμετέχει σε διαστημικά πειράματα της NASA, Μελετάει τον αρχαιότερο υπολογιστή, τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, Διδάσκει αστρονομία, αστροφυσική και διαστημική στο Πανεπιστήμιο. Επέβλεψε 13 διδακτορικές διατριβές, πολλές διατριβές μεταπτυχιακών και 200 πτυχιακές εργασίες. Έχει δημοσιεύσει δεκάδες επιστημονικά άρθρα σε διεθνή περιοδικά και βιβλίο Διαστημικής (Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο), πολλά λήμματα στην Εγκυκλοπαίδεια Εκδοτικής Αθηνών.
Βιβλία: 1) Διαστημική Φυσικη, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα,2003, 2) Μηχανισμός Αντικυθήρων, Ένωση Ελλήνων Φυσικών, Αθήνα, 2011.
Έχει λάβει τιμητική διάκριση από την Αμερικανική Ένωση Γεωφυσικών (2001) και
Βραβείο της NASA (2009) για συμμετοχή στην διαστημική αποστολή Οδυσσέας.
Εκθέσεις ανά τον Κόσμο: NASA (Kennedy Space Center, Canaveral), Νέα Υόρκη, UNESCO (Παρίσι), Αίγυπτο, Αλγερία, Ιταλία, Πολωνία, Σλοβακία, Πορτογαλία, Σουηδία, Γερμανία και πολλές στην Ελλάδα.
